PL
EN
DE
Powstanie Tłuszcza należy wiązać z akcją kolonizacyjną książąt mazowieckich w XV wieku. Dotychczasowe opracowania na temat historii miasta przyjmują najczęściej rok 1477 za datę jego lokacji. Pierwotna nazwa miejscowości to Tłuściec, był on własnością książąt mazowieckich, a od śmierci ostatnich z nich na początku XVI wieku, stał się królewszczyzną.
W 1795 roku, w wyniku III rozbioru Polski, Tłuszcz znalazł się w zaborze austriackim. W latach 1809-1815 wchodził w skład Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku Królestwa Polskiego. W tym czasie wioska miała niewiele ponad 100 mieszkańców.
Impulsem do szybszego rozwoju miejscowości stała się budowa linii kolejowych, warszawsko-petersburskiej w 1862 roku i pilawsko-ostrołęckiej w 1897. Odtąd Tłuszcz stał się bardzo ważnym węzłem komunikacyjnym. Budowa stacji kolejowej i wspomnianych linii, podzieliła teren dotychczasowego folwarku. Wkrótce ziemia dworska została wykupiona i podzielona na parcele, na których wyrosła osada. Do niej zaczęła napływać ludność żydowska, co wywarło pozytywny wpływ na handel i rzemiosło. Ludność polską przyciągały warsztaty kolejowe i huta szkła, uruchomiona w 1906 roku.
W 1906 roku w Tłuszczu rozpoczęto wydawanie pisma „Siewba”. Było to pierwsze pismo chłopskie na terenie Królestwa Polskiego. Redaktorem naczelnym był Jan Kielak z Chrzęsnego. Publikowali w nim m.in.: Jan Lipiński-Adamowicz, Tadeusz Gałecki i ks. Kajetan Wysłouch. Działacze skupieni wokół „Siewby” powołali Towarzystwo Kółek Rolniczych in. Staszica. Tłuszcz i okolice stały się centrum ruchu ludowego.
Podczas pierwszej wojny światowej, w 1917 roku, utworzono gminę z siedzibą w Tłuszczu. Pierwszym wójtem był Stanisław Kielak z Chrzęsnego. W listopadzie 1918r. miejscowi żołnierze Polskiej Organizacji Wojskowej, po strzelaninie rozbroili posterunek niemieckiej żandarmerii. Wypadek walki miał również miejsce w Mokrej Wsi, gdzie podczas rozpędzania bydła pędzonego przez Niemców postrzelony został Tomasz Ryszawa.
W czasie pochodu wojsk bolszewickich na Warszawę, w sierpniu 1920 roku stoczono tutaj walki opóźniające, polskie oddziały wspomagał pociąg pancerny „Mściciel”. W pobliżu Tłuszcza awaryjnie lądował samolot pilotowany przez rannego dowódcę 16 eskadry wywiadowczej ppor. pil. Franciszka Rudnickiego, podczas lotu zabity został obserwator ppor. Władysław Ciechoński.
W 1921 roku Tłuszcz (wieś i osada) miał 1548 mieszkańców, w tym 454 wyznania mojżeszowego. W 1933 roku mieszkańców było już 3115. W latach międzywojennych rozkwita życie gospodarcze i kulturalne, powstaje m.in. huta szkła „Przyszłość”, Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa „Rolnik”. 1 stycznia 1936 roku została erygowana parafia w Tłuszczu.
3 września 1939 roku na Tłuszcz spadają pierwsze bomby. Wojska niemieckie zajęły osadę już 11 dnia wojny. W czasie okupacji istniało tu getto, gdzie spędzeni zostali wszyscy Żydzi. Getto zostało zlikwidowane w 1942r., a jego mieszkańcy pognani do Radzymina. W Tłuszczu powstał Ośrodek III Obwodu Armii Krajowej „Rajski Ptak”-„Burak”, którego komendantami byli: ppor. Stanisław Cybulski „Brzeszczot”, następnie ppor. Wacław Wierzba „Odrowąż”. W czasie akcji „Burza”-30 lipca 1944r.-oddziały AK weszły do Tłuszcza. Swój sztab ulokował tutaj komendant Obwodu „Rajski Ptak” mjr Edward Nowak „Jog”. Przez dwa dni toczono walkę z niemieckim pociągiem pancernym, jednak AK-owcy musieli się wycofać ze względu na nieprzyjacielskie czołgi otaczające osadę. Ostatecznie Tłuszcz został wyzwolony z rąk niemieckich przez wojska radzieckie w połowie sierpnia. Po wojnie nastał czas odbudowy osady, która stopniowo podnosiła się ze zniszczeń wojennych. W 1967 roku Tłuszcz uzyskał prawa miejskie.
(tekst autorstwa Marcina Ołdaka)
